Sainte-Chapelle

Parel van de Hooggotiek

In het hart van l’île de la Cité

Het paleis van la Cité is van de Xde tot de XlVde eeuw de zetel en residentie van de Koninklijke macht en huisvest de Conciergerie en de Sainte-Chapelle. Tegenwoordig is hier alleen nog het Paleis van Justitie gevestigd. Tussen 1242 en 1248 wordt de Sainte-Chapelle naar de wens van Lodewijk IX (of Lodewijk de Heilige, koning van 1226 tot 1270) gebouwd voor het bewaren van de kruisrelieken*.

De bekendste, de doornenkroon, wordt in 1239 gekocht voor een bedrag dat veel hoger is dan de kosten van het gebouw zelf.

Een religieuze en politieke invloed

De heilige relieken* zijn sinds de IVde eeuw in het bezit van de keizers van Constantinopel. Met de aankoop verhoogt Lodewijk IX het prestige van Frankrijk en Parijs, dat in de ogen van het middeleeuwse Europa, het ‘Nieuwe Jeruzalem’ en daarmee de tweede hoofdstad van het christendom wordt. Tijdens de revolutie krijgt de Sainte-Chapelle het als symbool van het koninkrijk en het goddelijk recht, zwaar te verduren, maar de glas-in-loodramen blijven gespaard. Vanaf 1846 vinden restauratiewerkzaamheden plaats die het gebouw haar huidige aanzicht geven.

De zetel van de Koninklijke macht

In de 1ste eeuw voor Christus vestigen zich de Parisii, een Gallische stam, op een eiland in de Seine, het latere ïle de la Cité, en stichten er de stad Lutèce. In de Vde eeuw heet de stad Parijs. In de Vide eeuw vestigt Clovis, de eerste koning der Franken, zijn Koninklijk verblijf in het paleis van la Cité. Zijn zoon Childebert laat er de eerste kathedraal van Parijs bouwen. Aan het eind van de Xde eeuw vestigt Hugo Capet, de eerste koning uit het Huis Capet zijn adviesraad en administratie in het paleis, dat daarmee de zetel van de Koninklijke macht wordt.

De koningen verlaten het paleis

In 1248, als koning Lodewijk IX de oprichtingsakte van de Sainte-Chapelle tekent, bestaat de vlakbij gelegen kathedraal Notre-Dame al in haar huidige vorm. In 1358 worden de adviseurs van koning Jan II de Goede voor de ogen van zijn opvolger, de toekomstige Karei V, vermoord. Eenmaal koning kiest Karei V voor veiligere woonplaatsen; het hotel Saint-Pol, een van zijn Parijse verblijven, dat niet meer bestaat en later het Louvre en Vincennes. De Koninklijke administratie, het Parlement, de Chancellerie en de Chambre des Comptes blijven nog enige tijd in het paleis Capet gevestigd. Uiteindelijk blijft alleen de juridische functie en de daarmee verbonden gevangenis bestaan. Tegenwoordig zijn de Sainte-Chapelle en de Conciergerie de enige nog zichtbare delen van het voormalige paleis van de Franse koningen.

Twee boven elkaar gelegen heiligdommen

Oorspronkelijk werden de relieken* getoond en vereerd in de bovenkapel, waartoe alleen de koning, zijn familie en het kanunnikencollege dat de diensten verzorgt, toegang hadden via het buitenterras dat met het paleis was verbonden. De benedenkapel was voor het paleispersoneel. De basilikale plattegrond met halfronde abside is eenvoudig en zou model hebben gestaan voor andere heilige kapellen waaronder die van Vincennes en Chateaudun.

De benedenkapel

Het beeld van de Maagd Maria, beschermvrouw van de heilige plaats, ontvangt de bezoekers bij de poort. Het polychroom decor binnen werd net als het gebeeldhouwde decor van de poort in de XlXde eeuw gerestaureerd. In de linkerabside boven de deur van de oude sacristie, verbeeldt een fresco uit de XIIde eeuw de Annunciatie. Dit is de oudste muurschildering van Parijs.

Het verlaagde gewelf steunt op schragen* met ajourmotief die de zuilen van de zijbeuken met de zijmuren verbinden. Deze zijn versierd met drielobbige blindbogen* en 12 medaillons met afbeeldingen van de apostelen. De lelies op de azuren achtergrond van de gewelven komen, afgewisseld met torens tegen een purperen achtergrond – de wapens van Koningin Blanche van Castilla, moeder van Lodewijk IX – terug op de zuilen.

De bovenkapel

De monumentale reliekenbewaarplaats is rijkelijk versierd. Beeldhouwwerk en gebrandschilderde ramen* vullen elkaar aan ter eer en glorie van de Passie van Christus en scheppen in een zee van licht en kleur, de indruk het Hemelse Jeruzalem te betreden. De ramen van de Sainte-Chapelle dragen vanaf de bouw bij aan de faam van de kapel.

De 1113 taferelen van de 15 gebrandschilderde ramen* vertellen het verhaal van de Mensheid, de Genesis en de wederopstanding van Christus. Veertien ramen die van links naar rechts en van beneden naar boven moeten worden gelezen, beelden Bijbelse episodes uit.

1. Het raam “de geschiedenis van de kruisrelieken” moet als enige in ossendraaischrift* gelezen worden. Het onderste gedeelte van de lancetten* verbeeldt het verhaal van de ontdekking van de relieken door Sint Helena in Jeruzalem tot de aankomst ervan in het Franse koninkrijk.
2. Het beeld van Sint Pieter is net als de andere 5 beelden van de apostelen, origineel. De heilige draagt de sleutels van de hemel. De beelden van de 12 apostelen, de “pijlers van de Kerk”, zijn in het schip symbolisch aan de onderkant van de kruisribgewelven geplaatst en zijn kenmerkend voor het Parijse beeldhouwwerk uit de jaren 1240 – 1260: harmonieus met geïdealiseerde gezichten.
3. De grote reliekkoffer* waarin de 22 kruisrelieken*, waaronder een fragment van het Heilige Kruis en de doornenkroon, werden bewaard, werd vroeger op de tribune getoond en werd tijdens de Franse revolutie gesmolten. Nu worden de resterende relieken bewaard in de schatkamer van de kathedraal Notre-Dame de Paris.
4. Het westelijke rozetvenster illustreert het profetische boek van Sint Jan: de Apocalyps is symbolisch tegenover de Passie van Christus geplaatst in het glas-in-loodraam in de hoek van het koor. In het midden van de rozet keert Christus aan het einde der tijden glorieus terug voor het laatste oordeel.

De 100 kapitelen* met bladerdecor langs de zijmuren zijn allemaal verschillend. In de zwikken* van de kleine sierbogen herinneren engelen aan de 42 martelaarstaferelen in de klaverbladen.

Woordenlijst

Blindbogen: architecturaal motief bestaande uit kleine bogen waarvan de opening permanent is afgesloten door een muur.

Gebrandschilderde ramen: opening voorzien van glas-in-loodramen.

Kapiteel: gebeeldhouwde bekroning van een zuil. De uitlopende vorm steunt de basis van een boog.

Lancet: verticale verdeling van een venster.

Ossendraaischrift: leesmethode die van onder, van links naar rechts en vervolgens van rechts naar links naar boven slingert.

Relieken: beenderen of voorwerpen van heiligen.

Reliekhouder: reliekhouder, grote koffer of vitrine met een of meer heilige relieken.

Schragen: kleine bogen met ajourmotief die de zuilen die het middengewelf ondersteunen, verbinden met de zijmuren.

Zwik: hoeksteen tussen een cirkel en de omlijsting.

---

Bron: Informatie brochure